Κεντρικό Δελτίο ειδήσεων, 30 Μαρτίου 2019.
Σακαρέτσι.. μικρό ορεινό χωριό της Κοιλάδας Αχελώου, που ανήκει στο Δήμο Αμφιλοχίας, με μεγάλη παράδοση και ουσιαστική συμμετοχή στις μεγάλες Εθνικές μας στιγμές.
Μια πρώτη αναφορά, ανάγεται στα μέσα του 17ου αιώνα. Σε κείμενο του Αναστάσιου Γόρδιου, στον «Βίο Ευγένιου Ιωαννουλίου του εξ Αιτωλίας» (περιοδικό : «Νέος Ελληνομνήμων», 4 (1907),σελ. 54, αναφέρεται: «Ο την ηγεμονίαν την ενταύθα κατέχων τότε χωρών άνδρας τινάς Σακαρεσσιάνους , από χωρίου τινός Σακαρέσσιον ούτω καλουμένου(ς), καθείρξας εν τη ειρκτή ένδον του Ανατολικού, πολλοίς εξέθλιβε τούτοις τοις κακοίς , χρημάτων αριθμών αυτούς απαιτών την δύναμιν αυτών υπερβάλλοντα». Το κείμενο αυτό του Αναστάσιου Γόρδιου (1654-1729), που αναφέρεται στον γνωστό σήμερα Ευγένιο τον Αιτωλό (περ. 1595-1682), κάνει μνεία για βοήθεια του Ευγένιου προς τους «Σακαρεσσιάνους» , να βγουν από τη φυλακή που τους είχε κλείσει ο Τούρκος διοικητής. Πιθανότατα , αυτό το κείμενο γνώριζε ο Ηπειρώτης λόγιος , Παναγιώτης Αραβαντινός, ο οποίος στη «Χρονογραφία του (1856), γράφει τα εξής :«Σαρακατσάνοι ή Σακαρτσιάνοι :ποιμένες σκηνίται έχοντες την καταγωγήν των εκ τινός κώμης του Βάλτου(Αιτωλοακαρνανίας) καλουμένης Σακαρέτσι όπου μονίμως οι προγονοί των κατοικούντες μετά των συνεγχωρίων των εξεπατρίσθησαν μετελθόντες την σκηνίτιδα ζωήν». Θεωρούσε λοιπόν ο Αραβαντινός ότι οι «Σακαρεσσιάνοι» ήταν πρόγονοι των Σαρακατσάνων και όλοι κατάγονται από το Σακαρέτσι του Βάλτου.
Στην Μονογραφία του, ο Αραβαντινός προσθέτει μια ακόμα ερμηνεία για τους Σακαρετσιάνους:
«Παράδοσις διατηρείται ότι το όνομα αυτών έλαβον (οι Σαρακατσάνοι) εκ της κώμης Σακαρέτσι του Βάλτου, εξής οι προπάτορες αυτών αποσπασθέντες επεδόθησαν εις τον φερέοικον ποιμενικόν βίον. Αλλ’ επειδή εν τη κλήσει ταύτη υφίσταται η λέξις Κατσάνοι, ίσως οι εν λόγω Σαρακατσάνοι , ως γειτνιάζοντες τοις Κατσανοχωρίοις της Ηπείρου, εκλήθησαν, Παρακατσάνοι ή Καρακατσάνοι».
Γενικά οι Σαρακατσάνοι δεν ξέρουν τον τόπο όπου έχουν γεννηθεί και από πού κρατάει η γενιά τους. Πάντως, αρχική κοιτίδα των Σαρακατσάνων τείνει να θεωρείται η περιοχή της Κοιλάδας Αχελώου δηλ. Αγράφων -Αιτωλοακαρνανίας- Ηπείρου. Από αυτή την ευρύτερη περιοχή της Πίνδου διασκορπίσθηκαν σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο, κατά πάσα πιθανότητα εξαιτίας των διώξεων του Αλή Πασά. Σε αυτό συμφωνούν και οι διηγήσεις των παλαιότερων Σαρακατσάνων από τη Μακεδονία και τη Θράκη, ακόμη και από τη Βουλγαρία, οι οποίοι συνήθως ανάγουν την καταγωγή τους κάπου στα Άγραφα ή στα Τζουμέρκα.
Οι Σαρακατσάνοι, είχαν και έχουν εντυπωσιακή ομοιογένεια, στη γλώσσα, στα ήθη, τα έθιμα και τον τρόπο ζωής.
Πληθυσμός συστηματική πληθυσμιακή απογραφή των Σαρακατσάνων δεν έγινε ποτέ επίσημα – θα συναντούσε ούτως ή άλλως ανυπέρβλητες πρακτικές δυσκολίες, λόγω των ιδιαιτεροτήτων της νομαδικής ζωής και οικογενειακής οργάνωσης. Σήμερα εκτός Ελλάδος, πολυάριθμοι Σαρακατσάνοι ζουν στη Βουλγαρία (25.000 υπολογίζονται σε περιοχές των οροσειρών Αίμου και Ρίλα), στη, Αλβανία, στη Σερβία και σε περιοχές των Σκοπίων και του Κόσοβο.
Στα ταλαιπωρημένα από, πολέμους, μετακινήσεις και διώξεις Βαλκάνια οι ορεινοί όγκοι καταλήγουν στην Πίνδο και τη Ροδόπη και λόγω των κλιματικών και γεωμορφολογικών συνθηκών προσφέρονται για την άσκηση της κτηνοτροφίας. Πάντα στα μέρη αυτά υπήρχαν νομάδες κτηνοτρόφοι. Επειδή για πολλά χρόνια τα βαλκάνια ανήκαν σε πολυεθνικές αυτοκρατορίες (Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, Οθωμανική) μπορούσαν οι νομάδες να επιβιώνουν μετακινούμενοι, αναζητώντας τα καλύτερα λιβάδια για βοσκή.
Στην Ελλάδα οι νομάδες ποιμένες ήταν οι Βλάχοι (ή Κουτσόβλαχοι), οι Αρβανιτόβλαχοι και οι Σαρακατσάνοι.
Οι Σαρακατσάνοι, ομιλούσαν μόνο την ελληνική και μάλιστα με έντονη χρήση λέξεων και φράσεων που έρχονται κατευθείαν από την αρχαιότητα και σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο καθηγητή Άρη Πουλιανό, πρόκειται για τον αρχαιότερο λαό της Ευρώπης!